Archiwum kategorii: SwiatDysku

Tytuł: Kompendium i Atlas Świata Dysku
Tytuł oryginału: The Compleat Discworld Atlas
Autor(zy): Terry Pratchett, The Discworld Emporium
Tłumaczenie: Piotr Cholewa
Rok wydania: 2015 (eng), 2018 (PL)
Wydawnictwo: Prószyński

Dlaczego w bazie: Atlas świata dysku musiał oczywiście zawierać jakieś żółwie kawałki – choć w warstwie tekstowej jest ich mało, w sensie dosłownym, nie ma wcale! Pojawiają się bowiem jedynie w tabelce opisującej Krull: „Eksport: mapy gwiezdne, chelonauci i rozbitkowie, którym pozwolono na powrót po zapłaceniu okupu. („Exports: Star charts, chelonauts and shipwrecked people who are allowed home when the ransom is paid”) jako niebezpośrednia wzmianka (chelonauci), dwie strony później analogiczna wzmianka o chelokosmologii ma miejsce: „Krajem włada Arcyastronom, natomiast astrozoologia jest najlepiej dofinansowanym wydziałem na tutejszym niewielkim, ale kompetentnym uniwersytecie. Uczeni wysłali już kilka misji poza Krawędź, by zbadać co się tam znajduje i są uznanymi ekspertami w dziedzinie chelokosmologii.” („The country is ruled by the Arch-astronomer and Astrozoology is the best-funded department in their small but competent university. They have launched several missions over the Edge to explore what lies beneath and are acknowledged experts in the field of chelo-cosmology.„)

Pozycja nadrabia jednak graficznymi elementami – przede wszystkim, dołączona do niej jest ogromna dwustronna mapa na której z jednej strony przedstawiony jest świat dysku w formie mapy geograficzno-politycznej, z drugiej zaś strony widok bardziej żółwi (do podejrzenia niżej). Żółw pojawia się też na okładce, przedniej i tylnej, także na grzbiecie. We wnętrzu są też dwa rysunki żółwia, jeden z A`Tuinem i jeden w artykule o Omnii, żółw stanowi tam malutki element większej grafiki. Wszystko pokazane na grafikach poniżej.

Autor: XYuriTT

Tytuł: Humor i mądrość Świata Dysku
Tytuł oryginału: Wit and Wisdom of Discworld
Autor(zy): Terry Pratchet (oryginalny autor tekstu), Stephen Briggs (wybrał cytaty)
Tłumaczenie: Piotr Cholewa
Rok wydania: 2007/2009
Wydawnictwo: Doubleday, Prószyński Media

Dlaczego w bazie: Książka ta to zbiór najlepszych (zdaniem wybierającego, Stephena Briggsa) kawałków ze wszystkich do momentu jej wydania istniejących książek głównego cyklu Świata Dysku, czyli od Koloru Magii do Świata Finansjery. Poza dwoma przypadkami z Pomniejszych Bóstw (które to są tak pełne żółwiej obecności, że na potrzebe notki o nich musiała być ostra selekcja) wszystkie pozostałe cytaty znalazły się już wcześniej w TurtleDexie, w adekwatnych hasłach. Książka podzielona jest na rodziały, cytaty z jednej książki to jeden rozdział.

Kolor magii:

Istniała na przykład teoria, że A’Tuin przybył znikąd i będzie czołgał się jednostajnie lub też jednostajnie człapał donikąd, aż do końca czasu. Teoria ta wśród uczonych cieszyła się dużą popularnością. Alternatywny pogląd, przedkładany przez ludzi bardziej religijnej natury, głosił, że A’Tuin podąża od Miejsca Lęgu po Czas Rui, jak zresztą wszystkie gwiazdy na niebie, także bez wątpienia dźwigane przez ogromne żółwie. Kiedy żółwie dotrą do celu, zaczną kopulować krótko i namiętnie, po raz pierwszy i jedyny. Z tego ognistego połączenia narodzą się nowe żółwie i poniosą nowe światy. Hipoteza ta znana była pod nazwą teorii Wielkiego Wybuchu.¹

Czarodzicielstwo:

Nie istnieje metafora dla sposobu, w jaki Wielki A’Tuin, żółw świata, porusza się poprzez galaktyczną noc. Kiedy ktoś ma dziesięć tysięcy mil długości, skorupę poznaczoną kraterami meteorów i przyprószoną lodem komet, nie może być rozsądnie porównany do nikogo prócz siebie. Zatem Wielki A’Tuin płynął z wolna przez międzygwiezdną pustkę niczym największy z istniejących żółwi, dźwigając na skorupie cztery ogromne słonie, które z kolei trzymały na grzbietach rozległy, błyszczący, otoczony migotliwą frędzlą wodospadu krąg świata Dysku, który istnieje albo ze względu na jakieś niemożliwe załamanie krzywej prawdopodobieństwa, albo dlatego, że bogowie lubią żarty nie mniej niż ludzie.²

Piramidy:

Znał żółwie. Żyły w Starym Państwie. Można je było określić na wiele sposobów: jako wegetarian, okazy cierpliwości, myślicieli, nawet upartych i niezmożonych maniaków seksualnych… Ale nigdy, przynajmniej do tej chwili, nie jako szybkobiegaczy. Słowo „szybkość” kojarzy się z żółwiami, ponieważ jej nigdy nie stosują.³

Straż! Straż!:

W końcu Wielki A’Tuin dotrze do krańca wszechświata. W końcu pogasną gwiazdy. W końcu i Nobby może się wykąpać, chociaż taka teza wymagałaby drastycznych rewizji teorii Czasu.⁴

Pomniejsze bóstwa: (dwa pierwsze cytaty są nieobecne w naszej notce):

– To wielki byk – stwierdził żółw.
– To podobizna Wielkiego Boga Oma w jednej z Jego doczesnych
inkarnacji – wyjaśnił z dumą Brutha. – I ty twierdzisz, że jesteś Nim?
– Ostatnio nie czułem się najlepiej.⁵

– Skąd mogę wiedzieć? Nie mam pojęcia – skłamał żółw.
– Ale ty… Przecież jesteś wszechwiedzący.
– To jeszcze nie znaczy, że wiem wszystko. Brutha przygryzł wargę.
– Hm. Tak. Znaczy.⁶

Góry wyrastają i rozsypują się, a pod nimi A’Tuin płynie wciąż przed siebie. Ludzie żyją i umierają, a Żółw Się Rusza. Imperia rodzą się i rozpadają, a Żółw Się Rusza. Bogowie przychodzą i odchodzą, a Żółw wciąż Się Rusza. Żółw Się Rusza!⁷

Carpe Jugulum:

– Prorok Bruhta mówił, że Om pomaga tym, którzy pomagają sobie wzajemnie.
– A pomaga?
– Szczerze mówiąc, istnieje kilka opinii dotyczących znaczenia tego zdania.
– Ile?
– Około stu sześćdziesięciu, od schizmy z godziny 10.30 rano, 23 lutego. Wtedy właśnie ReUniccy Wolni Chelonianiści (Konwokacja Osiowa) oddzielili się od ReUnickich Wolnych Chelonianistów (Konwokacja Krawędziowa). Sprawa była dość poważna.
– Polała się krew? spytała Agnes. Właściwie niezbyt ją to interesowało, ale pozwalało nie myśleć o tym, co być może za chwilę się obudzi.
– Nie, ale były bijatyki, a diakon został oblany atramentem. ⁸

Ostatni bohater (drugi cytat w książce jest dłuższy, ale wybraliśmy tylko ten żółwi kawałek.):

Miejsce, w którym toczy się akcja tej opowieści, jest światem spoczywającym na grzbietach czterech słoni, stojących na skorupie gigantycznego żółwia. Na tym polega zasadnicza zaleta kosmosu.
Jest dostatecznie wielki, żeby pomieścić w sobie praktycznie wszystko. I w końcu zwykle rzeczywiście mieści.
Ludziom wydaje się, że dziwny jest taki żółw długości dziesięciu tysięcy mil czy słoń na ponad dwa tysiące mil wysoki. To tylko dowodzi, że ludzki mózg jest słabo przystosowany do myślenia i prawdopodobnie powstał w celu chłodzenia krwi. Wierzy, że to rozmiar jest zdumiewający.
Tymczasem w rozmiarach nie ma niczego dziwnego. Zadziwiające są żółwie, a słonie niemal oszałamiające. Kiedy jednak człowiek zobaczy już jakiegoś małego, ten wielki jest tylko kwestią skali. Fakt, że istnieje ogromny żółw, jest o wiele mniej dziwny niż fakt, że w ogóle jakiś istnieje.⁹

— Nie wiem — odpowiedział mu Marchewa. — Właściwie nie jestem pewien, czy kiedykolwiek w to wierzyłem. No, wie pan… w tego żółwia, słonie i całą resztę. I teraz, widząc to wszystko, czuję się bardzo… bardzo… ¹⁰

1. There was, for example, the theory that A’Tuin had come from nowhere and would continue at a uniform crawl, or steady gait, into nowhere, for all time. This theory was popular among academics.
An alternative, favored by those of a religious persuasion, was that A’Tuin was crawling from the Birthplace to the Time of Mating, as were all the stars in the sky which were, obviously, also carried by giant turtles. When they arrived they would briefly and passionately mate, for the first and only time, and from that fiery union new turtles would be born to carry a new pattern of worlds. This was known as the Big Bang hypothesis.

2. There was no analogy for the way in which Great A’Tuin the world turtle moved against the galactic night. When you are ten thousand miles long, your shell pocked with meteor craters and frosted with comet ice, there is absolutely nothing you can realistically be like except yourself.
So Great A’Tuin swam slowly through the interstellar deeps like the largest turtle there has ever been, carrying on its carapace the four huge elephants that bore on their backs the vast, glittering waterfall-fringed circle of the Discworld, which exists either because of some impossible blip on the curve of probability or because the gods enjoy a joke as much as anyone.

3. He knew about tortoises. There were tortoises in the Old Kingdom. They could be called a lot of things—vegetarians, patient, thoughtful, even extremely diligent and persistent sex-maniacs—but never, up until now, fast. Fast was a word particularly associated with tortoises because they were not it.

4. Eventually Great A ’Tuin would reach the end of the universe. Eventually the stars would go out. Eventually Nobby might have a bath, although that would probably involve a radical re-thinking of the nature of Time.

5. “It’s a big bull,” said the tortoise.
“The very likeness of the Great God Om in one of his worldly incarnations!” said Brutha
proudly. “And you say you’re him?”
“I haven’t been well lately,”

6. “How should I know? I don’t know!” lied the tortoise.
“But you…you’re omnicognisant,” said Brutha.
“That doesn’t mean I know everything.”
Brutha bit his lip. “Um. Yes. It does.”

7. Mountains rise and fall, and under them the Turtle swims onward. Men live and die, and the Turtle Moves. Empires grow and crumble, and the Turtle Moves. Gods come and go, and still the Turtle Moves. The Turtle Moves.”

8. The Prophet Brutha said that Om helps those who help one another.”
“And does he?”
“To be honest, there are a number of opinions of what was meant.”
“How many?”
“About one hundred and sixty, since the Schism of ten-thirty A.M., February twenty-third. That
was when the Re-United Free Chelonianists (Hubward Convocation) split from the Re-United Free
Chelonianists (Rimward Convocation). It was rather serious.”
“Blood spilled?” said Agnes. She wasn’t really interested, but it took her mind off whatever
might be waking up in a minute.
“No, but there were fisticuffs and a deacon had ink spilled on him.”

9. The place where the story happened was a world on the back of four elephants perched on the shell of a giant turtle. That’s the advantage of space. It’s big enough to hold practically anything, and so, eventually, it does.
People think that it is strange to have a turtle ten thousand miles long and an elephant more than two thousand miles tall, which just shows that the human brain is ill-adapted for thinking and was probably originally designed for cooling the blood. It believes mere size is amazing.
There’s nothing amazing about size. Turtles are amazing, and elephants are quite astonishing. But the fact that there’s a big turtle is far less amazing than the fact that there is a turtle anywhere.

10. “I don’t know,” said Carrot. “You know, I’m not sure I ever really believed it before. You know… about the turtle and the elephants and everything. Seeing it all like this makes me feel very… very…”

Autor: XYuriTT

Tytuł: Kiksy klawiatury. Eseje i nie tylko
Tytuł oryginału: A Slip of the Keyboard
Autor(zy): Terry Pratchett
Tłumaczenie: Piotr Cholewa
Rok wydania: 2014/2015
Wydawnictwo: Doubleday, Prószyński Media

Dlaczego w bazie: Książka ta to zbiór tekstów jakie Pratchett napisał przez lata, eseje, teksty do różnych magazynów, przemowy jakie wygłosił bądź odczytano w jego imieniu na konwentach itd. Nie brak też oczywiście wzmianek o żółwiach, w sumie dziesięciu (choć można by tą liczbę zmniejszyć, wklejając niemal cały pierwszy tekst z książki, ale zdecydowaliśmy się pominąć spore nie-żółwie kawałki i zaprezentować go w czterech mniejszych kawałkach).

Jak napisano wyżej, pierwsze cztery kawałki pochodzą z tekstu PROCES MYŚLOWY, który opisuje początek pomysłu na elementy fabuły Pomniejszych Bóstw:

No dobrze, dobrze, poszukajmy informacji. Na potrzeby fabuły następnej powieści o Dysku trzeba się dowiedzieć czegoś o żółwiach. Mam niejasne przeczucie, że mówiący żółw będzie istotnym elementem akcji. Nie wiem dlaczego – żółwie wyłoniły się właśnie z gatunkowej nieświadomości. Prawdopodobnie pod wpływem moich żółwi, wyłaniających się z hibernacji i obecnie w szklarni udających Bertranda Russella.
Wyciągam książkę o żółwiach z pudła w zapasowym pokoju.¹

Ciekawy przypis w książce o żółwiach przypomina, że najsławniejszym żółwiem w historii jest zapewne ten, który spadł na głowę wielkiego greckiego filozofa… jak mu było? Bardzo sławny, gdzie tylko wspomni się o tym zrzucaniu żółwia… Nagła i nieodparta chęć zbadania tej sprawy, łącznie z kwestią: co o tym wszystkim myślał żółw. Ciągle mi się wydaje, że to był Zenon, ale na pewno nie.
Sprawdzenie, że to Ajschylos, zajmuje dwadzieścia minut. Nie filozof, ale tragik. W jego utworach akcja podejmowała ważką tematykę religijną, służąc za forum rozwiązywania głębokich konfliktów moralnych i wyrażając wspaniałość myśli i języka. A potem wysoki świst i dobranoc. Z ciekawości sprawdzam też Zenona. Aha, to ten, który twierdził, że logicznie biorąc, nie można dogonić żółwia.²

Ciekawe, dlaczego orzeł zrzucił tego nieszczęsnego żółwia na tragika. Przecież nie po to, żeby rozbić skorupę, jak piszą w książce. Orły nie są głupie. Grecja cała jest z kamieni, więc jakim cudem taki orzeł, mając całą Grecję do wyboru, trafia dokładnie w łysą głowę Ajschylosa? Swoją drogą ciekawe, jak się po grecku pisze Ajschylos.³

Zaczynam się zastanawiać: Może to jednak nie była wina orła, może miał zadanie do wykonania, leciał już w zbyt wielu misjach, rany, przecież wyrzucą cię z orlich sił powietrznych, jeśli zaczniesz się martwić niewinnymi filozofami, na których zrzucasz żółwie. Paragraf 22. Nie.
Patrzę w ekran.
Nie. To jasne, że żółw wszystko zaplanował od samego początku. Miał jakąś urazę do tragika – może ostatnia sztuka Ajschylosa jakoś obraziła żółwie, może padło w niej zbyt wiele szybkoistowskich dowcipów, może zauważył okulary w szylkretowej oprawie… Ty brudny draniu, zabiłeś mojego brata. No więc porwał orła, trzymał się nóg nieszczęsnego ptaka – jak żółw w dawnym logo Friends of the Earth – i zduszonym głosem podawał mu wskazówki: wektor 19, bipbipbip, Geronimooooo…
Patrzę w ekran.
Ciekawe, czy orzeł ma coś jeszcze, czego mógłby się chwycić zdesperowany żółw. na schodach. O rany… Kolacja. Patrzę w ekran. Obracam myśli w głowie. Żółwie, łysa głowa, orły. Hm… Nie, to nie może być autor sztuk; do jakich ludzi żółwie natychmiast czują niechęć? ⁴

Kolejny kawałek pochodzi z tekstu NIE MA ZMARTWIENIA gdzie autor wspomina swoją wyprawę do Australii i podpisywanie książek:

Pewna dama przygotowała dla mnie całe pudełko żółwi origami. Nie ma zmartwienia.⁵

W tekście PROSTO Z SERCA PRZEZ LĘDŹWIE Terry wyjaśnia z czego w swej twórczości jest dumny:

Książki, z których naprawdę jestem dumny, to te dla dzieci. Dlaczego tak jest, zrozumiałem dzisiaj, kiedy miałem prelekcję dla dzieci. Zaczęły mnie wypytywać o żółwie. A potem dalej mnie wypytywały o żółwie. Więc powiedziałem: „No dobra, kończymy z żółwiami”.
A one na to: „Dobrze, niech będzie, przejdźmy teraz do słoni…”.⁶

W DYSK KOŃCZY 21 LAT Pratchett wspomina o nazwanym na swą cześć gatunku żółwia.

Moim imieniem nazwano wymarły gatunek żółwi, a rozmaite postacie zostały upamiętnione w łacińskich nazwach niewielkich roślin i chyba też owadów.⁷

W CZYJĄ FANTASY JESTEŚ? pojawiają się dwa nawiązania do A’Tuina:

Piszę o ludziach, którzy żyją na Dysku, płaskim świecie płynącym przez kosmos na grzbiecie gigantycznego żółwia.⁸

(To możliwe – ostatnio słyszałem, że fizycy odkryli te wszystkie dodatkowe wymiary dookoła, których nie widzimy, bo są pozwijane i malutkie – a wy nie wierzycie w gigantyczne żółwie dźwigające światy?).⁹

W DOKTOR WHO? autor ponownie (jest trochę tego typu powtórzeń w rozmaitych tekstach, w końcu każdy z nich stanowił osobną całość, dopiero ta książka je zebrała) przypomina nazwany na swą cześć gatunek żółwia:

Dzięki tym książkom z dziesięć razy przewędrowałem dookoła świata, moim imieniem nazwano pewien gatunek żółwia (wymarły gatunek, niestety) i wydaje mi się, że złożyłem ponad trzysta tysięcy autografów.¹⁰

1. Post arrives. One letter on Holly Hobbie notepaper, asking for a signed photograph. All right, all right, let’s do some research. What we need to know for the purposes of the next Discworld plot is something about tortoises. Got vague idea that a talking tortoise is essential part of the action. Don’t know why; tortoises just surfaced from racial unconsciousness. Possibly prompted by own tortoises surfacing from hibernation and currently doing Bertrand Russell impersonations in the greenhouse.
Find book on tortoises in box in spare room.

2. Interesting footnote in tortoise book reminds us that most famous tortoise in history must be the one that got dropped on the head of famous Greek philosopher … what’s the bugger’s name? Very famous man, wherever the tortoise-dropping set get together. Sudden pressing desire to explore this whole issue, including what the tortoise thought about it all. Keep thinking it was Zeno, but am sure it wasn’t.
Finding out that it was Aeschylus occupies twenty minutes. Not philosopher, but playwright. In his hands, early drama took on a high-religious purpose, serving as a forum for resolving profound moral conflicts and expressing a grandeur of thought and language. And then a high-pitched whistling noise and good night. Look up Zeno out of interest. Ah, he was the one who said that, logically, you couldn’t catch a tortoise.

3. Wonder why the eagle dropped the bloody thing on the playwright. It couldn’t have been to smash it open, like the book says. Eagles not daft. Greece is all rock, how come eagle with all Greece to choose from manages pinpoint precision on bald head of Aeschylus? How do you pronounce Aeschylus, anyway?

4. Start wondering, perhaps not eagle’s fault after all, it just had job to do, it had been flying too many missions, jeez, you get thrown out of eagle air force if you start worrying about the innocent philosophers you’re dropping your tortoises on. Hatch-22. No.
Stare at screen.
No. It was obviously tortoise’s idea all along. Had grudge against playwright, perhaps tortoises had been insulted in latest play, perhaps offended at speed-ist jokes, perhaps had seen tortoiseshell spectacles: you dirty rat, you got my brother. So hijacked eagle, hanging on to desperate bird’s legs like the tortoise in the old Friends of the Earth logo, giving directions in muffled voice, vector 19, beepbeepbeep, Geronimooooo.…
Stare at screen.
Wonder if eagle has anything else a desperate tortoise could hang on to. Look up biology of birds in encyclopedia in box on stairs. Gosh. Supper. Stare at screen. Turn ideas over and over. Tortoises, bald head, eagles. Hmm. No, can’t be playwright, what sort of person would tortoises instantly dislike?

5. One lady has made me an entire box of origami turtles. No worries.

6. The books I’m really most proud of having written are the children’s books. It was brought home to me today when I was talking to the kids, why this is. They started asking about the turtles. Then they continued asking about the turtles. And I said, “Okay, no turtle questions.”
They said: “Okay, well, about the elephants then …”

7. My name’s been given to an extinct species of turtle, and various characters are commemorated in the Latin names of small plants and, I think, insects.

8. I write about people who live on the Discworld, a world that’s flat and goes through space on the back of a giant turtle.

9. (They might be—the last I heard, physicists have discovered all these extra dimensions around the place which we can’t see because they’re rolled up small; and you don’t believe in giant world-carrying turtles?)

10. They’ve taken me around the world a dozen times, I’ve had a species of turtle (an extinct species, I’m afraid) named after me, and I think I’ve signed more than three hundred thousand books;

Autor: XYuriTT

Tytuł: Folklor Świata Dysku
Tytuł oryginału: The Folklore of Discworld
Autor(zy): Terry Pratchett, Jacqueline Simpson
Tłumaczenie: Piotr Cholewa
Rok wydania: 2008
Wydawnictwo: Prószyński Media

Dlaczego w bazie: Książka ta to popularnonaukowe spojrzenie na różne „tropy” wykorzystane przez Pratchetta w swoim cyklu o Świecie Dysku. Najważniejszy i najciekawszy jest zdecydowanie kawałek o A’Tuinie, w tymże sporym fragmencie mamy bowiem ciekawy przegląd znaczenia żółwi w ziemskim folklorze i mitologi. Ogólnie fragmentów z żółwiami jest dziesięć, wszystkie pokazane poniżej, większośc to wzmianki o żółwiach jedynie w ramach Świata Dysku.

Pierwsze to wzmianka o kobiecie czekającej w kolejce po autograf (nie dla siebie) i jej podejściu do ŚD:

Ona sama nigdy, ale to nigdy nie czyta w ogóle żadnych powieści, a co dopiero fantasy czy science fiction. „Chcę tylko faktów. Jaki jest sens czytania o czymś, co nie jest prawdziwe? A już świat lecący przez kosmos na żółwiu”…¹

Krótka wzmianka o naturze ŚD:

Drugi system jest okrągły jak talerz i przemieszcza się w bardziej statecznym tempie, wysiłkiem zaprzęgu słoni i żółwia. To Dysk.²

Wspomniany długawy kawałek o żółwiach w ziemskim ujęciu (w tym nawiązanie do Żółwi aż do końca):

SŁONIE I ŻÓŁW
Absolutnie kluczowy i niezaprzeczalny fakt dotyczący Dysku to ten, że jest dyskiem. A przynajmniej jest niezaprzeczalny, o ile ktoś nie jest wyznawcą religii omniańskiej i wóczas musi temu faktowi zaprzeczać z całych sił. Dysk spoczywa na czterech gigantycznych słoniacg (o imionach: Berilia, Tubuł, Wieki t’Phon i Jarekeen), których kości są żyjącym żelazem, a nerwy są z żywego złota. Słonie natomiast stoją na skorupie Wielkiego A’Tuina, długiego na dziesięć tysięcy mil gwiezdnego żółwia, ktory w sposób celowy płynie przez kosmos. Jaki mógłby być ten cel, tego nie wiadomo.
Dziecko spytało kiedyś:
— Dlaczego Żółw pływa?
Na co mędrzec odparł:
— Dziecko, nie ma żadnego „dlaczego”. TAK… WŁAŚNIE… JEST.
Można to powiedzieć o wielu sprawach.
Na Ziemi „wszyscy wiedzą”, jak to kiedyś ludzie wierzyli, że ich świat także jest płaski, o ile w ogóle o tym myśleli. W rzeczywistości od kilku tysięcy lat rosnąca liczba wykształconych osób dysponowała wiedzą, że świat jest kulą. Ogólnie rzecz biorąc, rozsądek sugerował, by nie krzyczeć o tym na ulicy ze względu na możliwe niepokoje. Nie ma wątpliwości, że starożytni indyjscy uczeni posiedli tę wiedzę, ale że prawda występuje w wielu postaciach, pradawne epickie poematy hinduskie stwierdzą, że świat jest dyskiem.
Dalsze szczegóły indyjskiej kosmologii są zmienne. Według jednego mitu cztery (albo osiem) wielkie słonie, zwane diggaja albo disâgaja, „słonie kierunków”, strzegą czterech (albo ośmiu) stron dysku, wspólnie z pewnym typem bóstwa zwanego lokapala, dosiadającym każdego z nich. Jednak nąjstarsze teksty nie twierdzą, że słonie te niosą świat. Za to według innego mitu świat spoczywa na grzbiecie pojedynczego słonia, Maha-Padma, a on stoi na żółwiu (lądowym) imieniem Chukwa. I wreszcie powiedziane jest w jeszcze innym micie, że bóg Wisznu przyjął kiedyś postać wielkiego żółwia (kūrma), tak ogromnego, że góra Meru,święta centralna góra świata, mogła oprzeć się na jego grzbiecie i być wykorzystana do ubijania oceanu. Na pewnym etapie, choć nikt nie wie kiedy dokładnie, wszystkie te legendy zaczęły zlewać się w jedno. W rezultacie niektórzy (ale nie wszyscy) hinduscy mitografowie uważają obecnie, że świat jest dyskiem niesionym przez cztery słonie stojące na żółwiu.

Rozmaite warianty tego mitu rozprzestrzeniły się do innych rejonów świata*. Jeden, który okazał się szczególnie popularny, obejmuje nieskończoną regresję żółwi. Mówi się, że pewien arogancki Anglik nabijał się z Hindusa, pytając na czym stoi żółw; Hindus odpowiedział z całkowitym spokojem „Ach, sahibie, dalej są żółwie do samego dołu”**. Inny wariant, wspomniany przelotnie w filmie Złodziej z Bagdadu, mówi o całkiem innych zwierzętach, ale jest wartościowy, ponieważ dodaje jeden istotny czynnik, mianowicie ruch. Ta wersja mówi, że świat spoczywa na siedmiu filarach, niesionych na barkach wielkiego dżinna, stojącego na orle, który usiadł na byku, który stoi na rybie — a ta ryba płynie przez morza wieczności.
Mitologia chińska także zna ogromnego kosmicznego żółwia, choć jest pewna różnica. Według Chińczyków nasz świat nie leży na grzbiecie zwierzęcia (ze słoniami czy bez), ale przelewa się wewnątrz niego. Plastron mieści oceany, na których unoszą się wszystkie nasze kontynenty, a kiedy spojrzymy w górę, na kopułę nocnego nieba, widzimy wewnętrzną stronę wielkiej skorupy nabijaną niezliczonymi gwiazdami.
Najwyraźniej odpryski informacji dryfowały przez multiwersum, tu i ówdzie zapuszczając korzenie. Ale pełna i cudowna Prawda znana jest jedynie na Dysku: Żółw Się Rusza!

* Niektóre mogą być lokalnego pochodzenia — wydaje się, że ludzie mają skłonność do widzenia w żółwiach potężnych nosicieli.
** Tak, wiemy, że istnieje kilka wersji tej historii.³

Kolejna wzmianka o żółwiu w kontekście ŚD:

Jednak sama legenda stwarza poważne problemy. Jeśli cztery słonie wyznaczają cztery strony świata, to gdzie stał ten piąty? Pośrodku, by razem tworzyły wzór zwany kwinkunksem? Jeśli ześliznął się i spadł z grzbietu żółwia, jak mógł uderzyć o Dysk?⁴

Kolejny opis dotyczy Oma z Pomniejszych Bóstw, wspomina się też jednakże o jednym z avatarów Wishnu:

Kapłani twierdzą również, że Om stworzył świat i ujawnił im, ie ów świat nie jest dyskiem niesionym przez żółwia, ale doskonale gładką kulą; stało się to kluczowym dogmatem Kościoła omniańskiego. Tymczasem Om zaprzecza, by kiedykolwiek coś takiego mówił, jak również temu, że stworzył świat — a gdyby stworzył, jak mówi, nie zrobiłby kulistego. Kula to głupi pomysł. Ludzie by pospadali. Jeśli już o tym mowa, Om ma bardzo mgliste wspomnienia ze spotkań z prorokami i nie poznaje słów, które podobno od niego usłyszeli. Poglądy Oma na te kwestie są znane, ponieważ jakieś trzy lata spędził na świecie w postaci żółwia. Był to krępujący przypadek. Zamierzał objawić się na krótko w jakimś odpowiednio imponującym awatarze — najpewniej jako byk — ale trafił do ciała żółwia. I to nie ogromnego, dźwigającego góry żółwia, jak ten, którego wybrał hinduistyczny bóg Wisznu, ale zwykłego, pospolitego żółwia.⁵

Kolejny kawałek o Omie a także o Ajschylosie i innym przypadku „zrzucania żółwi”:

Co jeszcze pogarszało sytuację, Om jako żółw przekonał się, że zagrożony jest jego byt fizyczny. Nazbyt wielu spotkanych ludzi wie-działo, że „nieźle można sobie takim podjeść”. W dodatku polował na niego orzeł, który odkrył, że jeśli unieść żółwia w szponach, a potem zrzucić go na kamienie z dużej wysokości, rezultatem będzie rozbita skorupa i dość mdły posiłek. Jeśli jednak orzeł zrzuci żółwia na czyjąś głowę, to odtworzy ziemską legendę, zgodnie z którą słynny grecki tragik Ajschylos zginął, kiedy przelatujący orzeł zrzucił żółwia na jego łysą głowy, biorąc ją za kamień. Orty w pewnych okolicach nauczyły się zrzucać żółwie, by rozbić ich skorupy, co potwierdziły liczne źródła. Nasze zawieszenie niewiary w umiejętność ptaka do namierzenia człowieka w ramach szykowania obiadu wynikać może na przykład z zamieszczonego w „Daily Telegraph” wspomnienia o brygadierze Johnie Mackenziem. W czasie drugiej wojny światowej pracował z partyzantami w górach Grecji i „…przy którejś okazji spotkanie strzelców brygady na górze zostało zakłócone, kiedy stadło sepów niosących w szponach rozmaite małe żółwie postanowiło rzucić je na zbocze, by rozbić skorupy. Dwaj żołnierze doznali pęknięcia czaszki, były też inne urazy; spotkanie zostało przerwane”.
Pobyt w ciele skromnego żółwia bardzo wpłynął na Oma.⁶

Kolejna wzmianka to cytat wprost z jednego z przypisów z Czarodzicielstwa, opis Chimery:

Ma ona nogi syreny, sierść żółwia i i i dzież zęby kaczki, a także skrzydła węża. Co oczywista, na dowód mogę przedstawić jedynie słowo moje. Bestia oddech ma niczym palenisko i temperament gumowego balonu przez huragan porwanego. [Czarodzicielstwo]⁷

Wzmianka o wydarzeniach z Piramid:

Co więcej, Teppic odwiedził niedawno Efeb, gdzie słyszał filozofa Xenona tłumaczącego swój słynny logiczny dowód, że jeśli wystrzelić z łuku do żółwia, strzała nie może go trafić.⁸

Przytoczony kawałek z Bogowie, honor, Ankh-Morpork i komentarz odnoszący się di świata realnego:

Przypomina mi to — podjął Leonard — wszystkie te morskie opowieści o gigantycznych żółwiach, które śpią na powierzchni, a marynarze sądzą, że to wyspa. Oczywiście nie ma tak małych gigantycznych żółwi. [Bogowie, honor, Ankh-Morpork]
W naszym świecie, pod nieobecność żółwi większych niż —powiedzmy — porządny stół, tradycyjne podania marynarskie ostrzegają przed lądowaniem na jakiejś wielkiej, bardzo wielkiej rybie albo wielorybie, który przypadkiem drzemie na powierzchni.⁹

Ostatni kawałek, troszke łaciny:

W bibliotece Uniwersytetu Cambridge i w Bibliotece Brytyjskiej znajdują się łacińskie manuskrypty Bestiariusza (to znaczy Księgi Bestii), datowane na początek dwunastego wieku. Bestiariusz obejmuje również fragment na temat morskiego, którego mylnie można wziąć za wyspę, a zaczyna się tak:
Jest w oceanie potwór zwany aspido delone po grecku,
Z drugiej strony, zwany jest aspido testudo po łacinie,
A zwany jest też Wielorybem… Zwierz ów unosi grzbiet swój z otwartego morza, ponad fale wód…
Testudo to po łacinie „żółw”. Delone nie ma sensu, a więc musi to być błędnie zapisane chelone, co rzeczywiście jest greckim słowem oznaczającym żółwia. Jakim cudem ziemscy mnisi sprzed tysiąca lat połączyli z żółwiami tradycyjną opowieść o wielorybie? Może jakieś echo ze świata Dysku? Co do aspido, musi to określać jakiś rodzaj węża, a więc — można sądzić — Wąż Morski także wmieszał się do legendy. Co czyni dobrą opowieść jeszcze lepszą.¹⁰

2. The other is round-like-a-plate, and is moved at a more sedate pace by a team of elephants and a turtle. This is the Discworld..

3. THE ELEPHANTS AND THE TURTLE
The absolutely central, incontrovertible fact about the Discworld is that it is a disc. At least, it’s incontrovertible unless you adhere to the Omnian religion, in which case you must controvert it like billy-o. This disc rests upon four gigantic elephants (named Berilia, Tubul, Great T’Phon and Jerakeen), whose bones are living iron, and whose nerves are living gold. These elephants themselves stand upon the shell of the Great A’Tuin, a ten-thousand-mile-long star turtle, which is swimming through space in a purposeful manner. What this purpose may be, is unknown.
A child once asked, ‘Why does the Turtle swim?’
A wise man replied, ‘Child, there is no Why. IT … IS … SO.’
And that could be said of many things.
On Earth ‘everyone knows’ that people used to believe that their planet was also flat, if they thought about it at all. In fact for several thousand years a growing number of educated people have shared the knowledge that it is a globe. Generally speaking it was wisest not to shout about it in the street, though, because of the unrest this could cause. No doubt scholars in the ancient Hindu India partook of this knowledge, but since truth comes in many forms, the age-old epic poems of India declare the world to be a disc.
Further details of Hindu cosmology vary. According to one myth, there are four (or eight) great elephants named the diggaja or di gaja, ‘elephants of the directions’, guarding the four (or eight) compass points of this disc, with a type of god called a lokapala riding on the back of each one. But the oldest texts do not claim that they carry the world. According to another myth, however, the world rests on the back of a single elephant, Maha-Padma, and he is standing on a tortoise named Chukwa.
Finally, it is said in yet another myth that the god Vishnu once took on the form of a vast tortoise or turtle (k rma), so huge that Mount Meru, the sacred central mountain of the world, could rest on his back and be used as a stick to churn the ocean. At some stage, though nobody knows just when, these insights began to blend, with the result that some (but not all) Hindu mythographers now say the world is a disc supported by four elephants supported by a turtle.
Variations of the myth spread out from India to other areas of the globe.1 One that has proved particularly popular involves an infinite regression of turtles. It is said that an arrogant Englishman once mocked a Hindu by asking what the turtle stood on; untroubled, the Hindu calmly replied, ‘Ah, Sahib, after that it’s turtles all the way down.’2 Another variation, briefly mentioned in the film A Thief of Baghdad, involves different creatures but is of value because it adds one vital factor, that of movement. It tells how the world rests on seven pillars, carried on the shoulders of a huge genie, who stands on an eagle, which perches on a bull, which stands on a fish – and this fish swims through the seas of eternity.
Chinese mythology also knows of an immense cosmic turtle, but with a difference. According to the Chinese, our world is not balanced upon the creature’s back (with or without elephants), but is sloshing about inside it. Its plastron contains the oceans upon which all our continents are floating, and when we look up at the dome of the night sky we are seeing the inside of its vast carapace, studded with innumerable stars.
Clearly, fragments of information have drifted through the multiverse and taken root here and there. But the full and glorious Truth is known only on the Discworld. The Turtle Moves!

1.And some may be locally grown. Humanity seems predisposed to see the turtle as a massive carrier.
2. Yes, we know that there are several versions of this story!.

4. Yet the legend itself poses great problems. If the Four Elephants mark the four quarters, where did the Fifth stand? Centrally, to form the pattern known as a quincunx? If it slipped and fell from the Turtle’s back, how could it strike the Disc – did it fall upwards? .

5. The priests also claim that Om made the world, and revealed to them that it is not a disc carried by a turtle, but a perfectly smooth ball moving in a perfect circle round the sun, which is another perfectly smooth ball; this has become a vital dogma in the Omnian Church. Actually, Om now denies that he ever said this, or that he made the world – and if he had, he says, he wouldn’t have made it as a ball. Silly idea, a ball. People would fall off. Come to that, Om has only very vague memories of having met any prophets, and doesn’t recognize the things he is supposed to have said to them.
Om’s views on these matters are known because he spent three years or so in the world in the form of a tortoise. This was an embarrassing accident. He had meant to manifest himself briefly in some suitably impressive avatar – most likely, a bull – but what he got was a tortoise. Not a vast mountainbearing tortoise such as the Hindu god Vishnu once chose, but a mere common-or-garden tortoise..

6. To make matters worse, Om-as-tortoise found his physical life in danger. Far too many people he met knew that ‘there’s good eating on one of those’. He was also being hunted by an eagle who had found out that if you carry off a tortoise in your talons and drop it on a rock from a great height, the result is a shattered shell and a rather fiddly meal. If, on the other hand, you drop it on somebody’s head, then you are recreating the Earth legend which claims that the Ancient Greek dramatist Aeschylus was killed when a flying eagle dropped a tortoise on his bald head, mistaking it for a rock.
That eagles in some places have learned to drop tortoises in order to crack them open has been attested to by various sources, and our suspension of disbelief in a bird’s ability to target humans in the course of breaking its lunch was occasioned by a Daily Telegraph obituary of Brigadier John Mackenzie. In the Second World War he worked with partisans in the mountains of Greece, and ‘… on one occasion a brigade rifle meeting on a mountain was disrupted when a flock of vultures carrying various small tortoises in their talons decided to drop them on the mountainside to crack their shells. Two soldiers sustained fractured skulls from the tortoises and there were other injuries; the meeting was abandoned.’
Om has been affected by his spell as a humble tortoise..

7. It have thee legges of an mermade, the hair of an tortoise, the teeth of an fowel, and the winges of an snake. Of course, I have only my worde for it, the beast having the breathe of an furnace and the temperament of an rubber balloon in a hurricane. [Sourcery].

8. Furthermore, Teppic had recently visited Ephebe, where he had heard the philosopher Xeno expounding his famous logical proof that if you shoot an arrow at a tortoise you cannot possibly hit it..

9. ‘It puts me in mind,’ said Leonard, ‘of those nautical stories of giant turtles that sleep on the surface, thus causing sailors to think they are an island. Of course, you don’t get giant turtles that small.’ [Jingo]
In our world, in the absence of any turtles larger than, say, a decent-sized dining-table, traditional nautical lore warns instead of the risks involved in landing on a really, really big fish or whale which happens to be dozing on the surface..

10. In Cambridge University Library and in the British Library there are manuscripts of a Latin Bestiary (that is, a Book of Beasts) dating from the early twelfth century. It includes a section about the sea-monster which gets mistaken for an island, beginning thus: There is an ocean monster which is called an aspido delone in Greek. On the other hand, it is called an aspido testudo in Latin. It is also called a Whale … This animal lifts its back out of the open sea above the watery waves … [transl. T. H. White]
Testudo is Latin for ‘tortoise’. Delone makes no sense, and must be a mistake for chelone, which is indeed a Greek word, meaning ‘turtle’. Why on earth should English monks a thousand years ago get the traditional whale mixed up with tortoises and turtles? Some echo from the Discworld, maybe? As for aspido, this must refer to a snake of some sort, so it would seem that the Sea Serpent has somehow got into the mix. It makes a good yarn even better..

Autor: XYuriTT